Ba tháng đầu năm 2024, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng nông lâm thủy sản của Việt Nam đạt 12,25 tỷ USD, tăng 26,8% so với cùng kỳ năm trước và chiếm khoảng 13,2% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Mới đây, Cục Chất lượng, Chế biến và Phát triển thị trường (NAFIQPM) đã tổ chức cuộc họp lần thứ nhất của Tổ đàm phán, mở cửa và phát triển thị trường nông lâm thủy sản thuộc Ban Chỉ đạo chất lượng, an toàn thực phẩm và phát triển thị trường.

Tại cuộc họp, đại diện Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) cho biết, xuất khẩu nông lâm thủy sản Việt Nam tới các thị trường hiện đang gặp phải khó khăn như: Nhu cầu nhập khẩu của các thị trường lớn (như Hoa Kỳ, EU, Anh) đang có xu hướng giảm do tình trạng lạm phát tăng cao ở hầu hết các quốc gia, tỷ lệ thất nghiệp tăng, kinh tế vĩ mô nhiều nước còn bất ổn. Hơn nữa, người tiêu dùng tại các thị trường ngày càng quan tâm không chỉ tới nguồn gốc, chất lượng sản phẩm mà còn quan tâm đến trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp (chính là cách thức sản xuất, cách các doanh nghiệp đối xử với người lao động, môi trường và xã hội…). Cùng với đó, những bất ổn liên quan đến căng thẳng địa chính trị khu vực và toàn cầu tiếp tục diễn biến phức tạp; giá đầu vào các nguyên liệu nhập khẩu vẫn đang ở mức cao.

Đặc biệt, cạnh tranh giữa các thị trường xuất khẩu có thể gia tăng khi nhiều quốc gia quan tâm tới việc ký kết, gia nhập các FTA như: Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Canada khởi động từ tháng 8/2022 mang lại lợi thế cho các nhà cung cấp như Indonesia hay Philippines; hay việc một số nền kinh tế đã bày tỏ sự quan tâm tới việc gia nhập Hiệp định CPTPP. Hiện tại, các sản phẩm nông lâm thủy sản xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là hàng đông lạnh, nguyên liệu thô hoặc sơ chế; có ít sản phẩm chế biến sâu, sản phẩm giá trị gia tăng.

Đối với việc mở cửa sản phẩm thủy sản sang các nước có nhu cầu nhập khẩu lớn, NAFIQPM thông tin: Hiện nay có 25 quốc gia và vùng lãnh thổ yêu cầu thẩm định, chứng nhận an toàn thực phẩm thủy sản xuất khẩu; có 13 quốc gia và vùng lãnh thổ yêu cầu lập danh sách cơ sở chế biến xuất khẩu thủy sản. Bên cạnh đó còn có một số vướng mắc mà xuất khẩu thủy sản Việt Nam đang gặp phải tại các thị trường nhập khẩu chính. Chẳng hạn như, tại EU, hiện nay, chỉ có các cơ sở chế biến xuất khẩu trong danh sách được EU công nhận mới được phép xuất khẩu. EU yêu cầu chặt chẽ đối với sản phẩm nhập khẩu (về chứng thư, kiểm soát theo chuỗi), yêu cầu sản phẩm cá ngừ ngâm trong nước muối chỉ được dùng cho công nghiệp đồ hộp… Tại thị trường Brazil, thị trường này quy định chỉ cho phép sử dụng phụ gia phosphates bên ngoài lớp mạ băng đối với sản phẩm thủy sản (bao gồm cá và tôm). Không quy định chế độ xử lý nhiệt theo từng chỉ tiêu bệnh tôm mà quy định chung chế độ xử lý nhiệt cho từng loại sản phẩm… Tại thị trường Arab Saudi thì áp dụng lệnh tạm đình chỉ với toàn bộ thủy sản nuôi của Việt Nam.

Cục trưởng NAFIQPM Nguyễn Như Tiệp chia sẻ quan điểm: Ngoài các thị trường lớn, thị trường truyền thống cần quan tâm hơn nữa đến các thị trường tiềm năng, thị trường ngách và cả thị trường nội địa vốn còn rất nhiều tiềm năng. Trước mắt sẽ tiến tới xây dựng một bản Dự thảo phân công công việc cụ thể cho từng thành viên của Tổ đàm phán, mở cửa và phát triển thị trường nông lâm thủy sản, nhằm phát huy thế mạnh theo chức năng, nhiệm vụ của mỗi đơn vị. Về lâu dài, sẽ xây dựng dữ liệu thông tin thị trường, quan trọng trong đó là các thông tin về dung lượng thị trường, nhu cầu thị trường và thị hiếu thị trường.

Thúy Nga