Tháng 11 năm 2023, tỷ lệ lạm phát tại Khu vực sử dụng đồng tiền chung châu Âu (Euro) đã giảm xuống 2,4% so với cùng kỳ năm trước, tỷ lệ này so với 2,9% trong tháng 10/2023 và 4,3% trong tháng 9/2023. Có thể thấy đây là mức thấp nhất kể từ tháng 7 năm 2021. “Báo cáo giá thủy sản châu Âu” (European Price Report) cho biết: Trong tháng 12/2023, 55% giá ổn định so với tháng 11/2023, 22% tăng và 23% giảm.

Hoạt động giao thương trong dịp Giáng sinh 2023 đã diễn ra sôi động nhưng năm nay nhiều sản phẩm thủy sản không có mức giá tăng như cùng kỳ các năm trước. Điều này chủ yếu do lạm phát giảm. Tuy nhiên, nhu cầu tiêu thụ thủy sản trên thị trường thế giới đang tăng lên, (ngoại trừ tôm). Tôm hùm (lobster) và tôm hùm Na Uy (Norway lobster) tăng giá rất mạnh. Cá hồi, một loài cá khác gắn liền với lễ hội Giáng sinh, cũng thể hiện mức giá tăng sau vài tháng giữ mức giá thấp.

CÁ ĐÁY

Tháng 12 là thời điểm bán hàng chính của phi lê cá tuyết muối từ nguyên liệu đông lạnh Gadus macrocephalus và phi lê cá tuyết muối Gadus morhua. Ở phần phía Nam của lục địa châu Âu, những sản phẩm cá tuyết muối gắn liền với truyền thống ẩm thực Giáng sinh. Theo truyền thống thông thường thì lượng tiêu thụ các sản phẩm này sẽ giảm vào tháng 1 hàng năm. Tuy nhiên, nhiệt độ môi trường thấp có thể sẽ thúc đẩy việc tiêu thụ các sản phẩm này. Giá dự kiến sẽ giảm, đặc biệt là đối với cá tuyết Gadus morhua, hoạt động đánh bắt đã bắt đầu ở Quần đảo Lofoten.

Trong những tuần gần đây, giá cá tuyết đông lạnh bỏ đầu, bỏ ruột (headed and gutted - H&G) cỡ nhỏ và giá cá saithe tiếp tục giảm tại các sàn đấu giá ở Na Uy và mức tăng trưởng về giá như thường lệ trước Giáng sinh vẫn chưa xuất hiện. Giá tại ngày 15 tháng 12 của cá tuyết H&G là 44,8 NOK/kg, so với 53 NOK/kg vào tháng 12 năm 2022. Giá cá tuyết hake đang giảm ở thị trường châu Âu (đặc biệt là Tây Ban Nha). Mức giảm tiếp theo có thể xảy ra khi mùa cá minh thái Alaska bắt đầu vào tháng 1/2024 tại Hoa Kỳ, cạnh tranh với cá tuyết hake ở thị trường châu Âu.

CÁ NGỪ

Hoạt động đánh bắt cá ngừ ở Tây và Trung Thái Bình Dương vẫn tốt nhưng đang có dấu hiệu chậm lại trong những ngày gần đây. Do đánh bắt tốt vào tháng trước, cảng Bangkok hiện đang phải đối mặt với tình trạng hàng hóa tắc nghẽn. Kết quả là một số hãng hàng không đang chuyển hướng khỏi thị trường Bangkok. Với việc đánh bắt tốt, giá cá ngừ vằn ở Thái Lan tiếp tục giảm.

Trái lại, hoạt động đánh bắt cá ngừ ở Ấn Độ Dương đã giảm xuống mức trung bình đến kém. Hiện tại, tồn kho nguyên liệu thô tại các nhà máy đóng hộp địa phương đã đủ. Một số tàu cá đã tạm ngừng hoạt động do sản lượng đánh bắt kém. Giá cá ngừ vằn trong tháng 12/2023 vẫn duy trì như mức giá tháng trước, trong khi giá cá ngừ vây vàng tăng nhẹ do nguồn cung thiếu hụt. Trong khi đó, hoạt động đánh bắt cá ngừ ở Đại Tây Dương đã cải thiện ở mức vừa phải. Giá không thay đổi và nhìn chung là cao hơn các thị trường khác do nguồn cung khan hiếm.

IATTC 'veda' thứ hai kéo dài 72 ngày sẽ tiếp tục có hiệu lực đến hết ngày 19 tháng 1 năm 2024. Khoảng 60% các đội tàu ở Đông Thái Bình Dương đã ngừng hoạt động trong 72 ngày này. Việc đánh bắt cá của các tàu khác vẫn hoạt động trong thời gian veda được cho là ở mức độ vừa phải. Giá cá ngừ vằn ở Đông Thái Bình Dương đã giảm mạnh, thu hẹp khoảng cách với thị trường Thái Lan, trong khi giá cá ngừ vây vàng vẫn ổn định.

Một số tàu sân bay ở Tây và Trung Thái Bình Dương tiếp tục được chuyển hướng đến các nhà máy đóng hộp ở Mỹ Latinh. Giá tại thị trường châu Âu đối với cả cá ngừ vằn và cá ngừ vây vàng đã tăng trở lại do nhu cầu cải thiện và sự thiếu hụt nguồn cung từ Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương. Ngược lại, giá thăn cá ngừ vằn làm sạch - nấu chín lại giảm nhẹ.

NHUYỄN THỂ CHÂN ĐẦU (mực ống, mực nang, bạch tuộc)

Sản lượng khai thác bạch tuộc dồi dào ở Indonesia dẫn đến giá thấp hơn trong những ngày này. Tháng 12 thường là mùa cao điểm đánh bắt bạch tuộc, nhưng năm nay mùa mưa muộn đã gây ra một số thay đổi về diễn biến thông thường. Giá bạch tuộc tiếp tục ở mức thấp do nhu cầu ảm đạm cho đến cuối năm 2023.

Sản lượng khai thác mực ở Nam Phi rất kém nên giá mực vừa và lớn đã tăng 0,1 EUR/kg, trong khi giá mực nhỏ vẫn ổn định. Đã có một số cuộc thảo luận về việc chấm dứt hoạt động đánh bắt mực vào tháng 12, nhưng điều này không nhận được đủ sự ủng hộ.

GIÁP XÁC (tôm, cua, ghẹ)

Nguồn cung tôm nguyên liệu từ Indonesia giảm dần từ đầu tháng 12/2023. Tuy nhiên, người nuôi tôm còn ngần ngại chưa muốn thu hoạch do giá rất thấp. Trong khi đó, một số nông dân đang phải vật lộn để tồn tại do giá thấp hơn nhiều so với chi phí nuôi và họ đang cân nhắc việc trì hoãn thả tôm giống vào ao nuôi cho vụ tôm mới. Những nông dân khác đang lựa chọn tiếp tục giữ tôm trong ao với hy vọng nhu cầu tiêu thụ tôm trên thế giới sẽ tốt hơn trong tháng tới. Điều này có thể có cơ sở để hy vọng, do dịp Tết Nguyên đán sẽ tạo ra nhu cầu mạnh mẽ ở thị trường nội địa và tác động đến thị trường Mỹ và châu Âu. Tại thị trường châu Âu, giá bán tôm Indonesia giảm khoảng 0,10 USD/kg.

Tháng 12/2023, giá tôm Argentina được báo cáo là ổn định tại thị trường tôm cỡ lớn châu Âu. Ngược lại, tôm cỡ nhỏ đang được bán với giá thấp hơn 0,5 EUR/kg so với tháng trước. Sau một năm, hiện giá tôm cỡ nhỏ của Argentina được báo cáo đã giảm 1 EUR/kg. Ngược lại, đối với tôm cỡ lớn, giá tăng 0,6 EUR/kg trong giai đoạn từ tháng 12/2022 đến tháng 12/2023. Tôm hùm là mặt hàng thực phẩm lễ hội chính và trên thực tế, nhu cầu về tôm hùm rất lớn. Giá đã tăng vọt, cụ thể tăng 15 EUR/kg chỉ trong vòng 1 tháng. Dự kiến xu hướng này sẽ đảo ngược vào tháng 1/2024. Giá cua cũng đang tăng do nhu cầu tốt và sản lượng nội địa ở châu Âu thấp.

NHUYỄN THỂ HAI MẢNH VỎ (vẹm, hàu, sò điệp, ngao)

Khi mùa thu đến, cua xanh (blue crab) đã bước vào trạng thái ngủ đông. Vì vậy, tình trạng thiệt hại do địch họa tại các trang trại nuôi ngao và vẹm đã giảm nhưng căng thẳng của các nhà sản xuất vẫn chưa hề giảm, họ đã kiệt sức vì bị thiệt hại gần 1 tỷ euro. Vẫn còn những lo ngại về tương lai của ngành nhuyễn thể hai mảnh vỏ - vốn là một trong những lĩnh vực phát triển mạnh nhất của nền kinh tế khai thác thủy sản.

Tại châu Âu, việc khai thác ngao và vẹm đang trở nên không kinh tế do nguồn hải sản hai mảnh vỏ rất hạn chế. Ngư dân ở khu vực Goro sẽ tiếp tục đánh bắt đến tháng 1/2024 rồi dừng lại. Mặt khác, ngư dân từ hai khu vực sản xuất lớn khác gần Venice là Scardovari và Comacchio đã bế tắc trong nhiều tháng. Việc phải chiến đấu chống lại thiên tai địch họa đã thúc đẩy các nhà sản xuất phải tạo ra một mặt trận chung bằng cách thành lập Ủy ban kỹ thuật liên khu vực (inter-regional technical committee) để cùng nhau đối mặt với tình trạng khẩn cấp này. Ngư dân đang chờ nguồn lực của Bộ Nông nghiệp giải ngân để trang trải chi phí xử lý những con cua mà thị trường không cần và trả nợ cho những thiệt hại về giống.

Trong điều kiện như vậy, ngư dân sẽ không khởi động lại hoạt động sản xuất năm 2024. Điều này sẽ tạo ra một vấn đề lớn đối với người tiêu dùng ngao của Ý, vì có tới 6 trong số 7 người dân tại Ý không muốn thay thế ngao được sản xuất tại Ý bằng những sản phẩm được đánh bắt ở Thái Bình Dương. Cần có Kế hoạch Marshall để khởi động lại hoạt động sản xuất nhuyễn thể hai mảnh vỏ, từ ngao đến vẹm, nếu không trong 3 năm tới có nguy cơ lỗ 1 tỷ EUR. Với sản lượng thu hoạch 50.000 tấn mỗi năm, Ý là nước sản xuất ngao đầu tiên ở châu Âu và là nước sản xuất ngao lớn thứ hai trên thế giới, trong khi sản lượng vẹm thường dao động từ 50.000 đến 80.000 tấn.

CÁ NỔI NHỎ

Xuất khẩu cá thu đông lạnh của Na Uy giảm mạnh vào năm 2023. Trong 10 tháng đầu năm, khoảng 225.000 tấn sản phẩm này đã được xuất khẩu, so với 265.000 tấn cùng kỳ năm 2022. Tổng giá trị xuất khẩu là 440 triệu USD trong 10 tháng năm 2023, giảm so với mức 483 triệu USD của cùng kỳ năm trước. Do sản lượng khai thác cá thu giảm, đơn giá tăng từ 1,78 USD/kg vào tháng 10/2022 lên 2,02 USD/kg vào tháng 10/2023. Đặc biệt trong năm nay, lần đầu tiên giá cá thu đông lạnh vượt quá 2 USD/kg.

Nhật Bản là thị trường chính của cá thu đông lạnh từ Na Uy, đã tăng nhập khẩu từ 45.000 tấn trong 10 tháng đầu năm 2022 lên 53.000 tấn trong cùng kỳ năm 2023. Các nước châu Á khác là nhà nhập khẩu hàng đầu sản phẩm này là Hàn Quốc, Trung Quốc và Việt Nam. Trong số đó, Trung Quốc báo cáo nhập khẩu cá thu đông lạnh giảm mạnh trong giai đoạn 2022-2023, giảm từ 50.000 tấn trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2022 xuống còn 20.000 tấn trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2023.

THỦY SẢN NƯỚC NGỌT

Nhập khẩu philê cá tra đông lạnh vào Liên minh châu Âu trong 8 tháng đầu năm 2023 thấp hơn so với cùng kỳ năm 2022. Tổng giá trị từ tháng 1 đến tháng 8 năm 2023 là 144 triệu USD, giảm so với mức 156 triệu USD được báo cáo trong cùng kỳ năm 2022. Trong giai đoạn này, Đức nổi lên là nước nhập khẩu lớn với kim ngạch nhập khẩu tăng từ 18 triệu USD năm 2022 lên 27 triệu USD.

Vương quốc Hà Lan vẫn là nước nhập khẩu chính nhưng phần lớn sản phẩm này được tái xuất sang các nước lân cận. Tây Ban Nha và Ý, các thị trường quan trọng đối với các sản phẩm thủy sản nhập khẩu đã báo cáo nhập khẩu philê cá tra đông lạnh giảm mạnh, lần lượt giảm 32% và 37%. Việt Nam là nhà cung cấp chính mặt hàng này, chiếm 90% lượng nhập khẩu của EU. Đơn giá philê cá tra đông lạnh giảm nhẹ, từ 3,50 USD/kg trong 8 tháng đầu năm 2022 xuống còn 3,40 USD/kg trong cùng kỳ năm 2023.

CÁ HỒI SALMON

Giữa tháng 11/2023, tổng xuất khẩu thủy sản của Na Uy đã vượt con số của cả năm 2022, cho thấy năm 2023 sẽ là một năm rất tốt đối với ngành thủy sản Na Uy. Theo Hội đồng Thủy sản Na Uy (Norwegian Seafood Council - NSC), tháng 11 là tháng đặc biệt tốt đối với cá hồi. Khối lượng tăng trưởng và giá cao hơn so với cùng kỳ năm ngoái cho thấy nhu cầu đối với loài này trên thị trường đang tăng lên. Ngoài ra, hiệu ứng tiền tệ là yếu tố quan trọng nhất góp phần tăng giá trị xuất khẩu cá hồi của quốc gia này. Na Uy đã xuất khẩu 128.324 tấn cá hồi trị giá 11,7 tỷ NOK trong tháng 11/2023, tăng 3% về khối lượng và tăng đáng kể 18% về giá trị so với cùng tháng năm ngoái. Ba Lan, Pháp và Hà Lan là những thị trường lớn nhất trong tháng 11/2023 với mức tăng giá trị xuất khẩu lớn nhất.

Tiêu dùng cá hồi hun khói của các hộ gia đình châu Âu đang phục hồi sau sự sụt giảm trong thời kỳ đại dịch với việc một số nước lớn ở châu Âu tăng cường mua mặt hàng này. Với mùa bán cá hồi hun khói quan trọng nhất trong năm, Ba Lan được dự đoán là sẽ dẫn đầu về tăng trưởng doanh thu từ cá hồi hun khói. Tại Scotland, trong 9 tháng đầu năm, 53.000 tấn cá hồi đã được xuất khẩu, trị giá 478 triệu bảng Anh (tăng 33 triệu bảng Anh). Theo cơ quan thương mại Salmon Scotland, điều này khẳng định vị thế của cá hồi Scotland là mặt hàng xuất khẩu thực phẩm hàng đầu của Vương quốc Anh.

Xét về các thị trường chính, Liên minh châu Âu chiếm 60% tổng thị phần trong khi Pháp vẫn là thị trường lớn nhất. Trong khi đó, xuất khẩu ngoài Liên minh châu Âu tăng 15% và đặc biệt sang Mỹ tăng 11% lên 113 triệu bảng Anh. Cá hồi Scotland tiếp tục được ưa chuộng và mở rộng tại các thị trường châu Á với mức tăng 41% về giá trị và 42% về khối lượng lên 66 triệu bảng Anh và 5.400 tấn.

Giá FOB đối với cá hồi Đại Tây Dương tươi nguyên con của Na Uy (bán cho các thị trường xuất khẩu ở biên giới Na Uy) tăng nhẹ từ 83,74 NOK (7,07 EUR) ở tuần 46 lên 84,07 NOK (7,21 EUR) ở tuần 47, theo xu hướng ổn định trong 3 tuần liên tiếp. Ngoài ra, giá cá hồi Đại Tây Dương tươi (1-3 kg) từ các trang trại Scotland giao đến các nhà máy ở Anh không đổi trong 3 tuần liên tiếp (45 đến 47) ở mức 8,45 GBP (có thể thay đổi theo tỷ giá hối đoái với đồng EUR) sau khi tăng từ 7,60 GBP ở tuần 43.

CÁ HỒI TROUT

Na Uy đã xuất khẩu 6.397 tấn cá hồi trout trị giá 561 triệu NOK trong tháng 11/2023, tăng 31% về khối lượng và 25% về giá trị so với cùng kỳ năm ngoái. Ba thị trường chính trong tháng 11 là Ukraine, Mỹ và Lithuania. Đặc biệt, theo Hội đồng Thủy sản Na Uy, đây là lần đầu tiên kể từ khi xảy ra cuộc xung đột với Nga, Ukraine được xếp hạng là thị trường tiêu thụ cá hồi lớn nhất. Ukraina có mức tăng giá trị lớn nhất trong tháng 11/2023 (tăng 54 triệu NOK, tương đương +171%); về khối lượng đạt 1.174 tấn, tăng 148% so với cùng kỳ năm ngoái.

Cơ sở dữ liệu của Hội đồng Thủy sản Na Uy cho thấy giá FOB cá hồi tươi (HOG) sang các thị trường xuất khẩu tại biên giới Na Uy đạt 79,54 NOK (6,82 EUR) vào tuần 47, giảm 2,63% so với tuần trước. Điều này làm gián đoạn xu hướng tăng từ tuần 44 đến tuần 46, nhưng ở quy mô lớn, có xu hướng tăng lớn kể từ tuần 35 với 69,59 NOK (6,02 EUR).

CÁ MÚ/CÁ TRÁP

Điển hình đối với thị trường cá mú và cá tráp đó là mùa đông đồng nghĩa với việc nhu cầu tiêu thụ giảm. Điều này, kết hợp với mùa hè tiêu thụ chậm hơn so với dự đoán đã gây khó khăn đáng kể cho nông dân. Các hiệp hội nhà sản xuất ở một số quốc gia đã nêu ra những thách thức mà họ hiện đang phải đối mặt, nhất là khi lợi nhuận của họ bị siết chặt do chi phí cao hơn và giá cả giảm. Chắc chắn như vậy, vì mức sinh khối trong ao nuôi được cho là cao hơn đáng kể so với thời điểm này năm ngoái, nhiều nông dân chọn cách trì hoãn thu hoạch. Điều này vừa nhằm hy vọng giá sẽ tăng hơn trong mùa xuân mà còn là phương tiện để nhắm đến các phân ngành cao cấp hơn của thị trường như thương mại nhà hàng.

Giá tiếp tục giảm trong thời gian cuối năm 2023, ngoại trừ cá cỡ lớn có giá vẫn ở mức cao. Đây là sự tiếp nối của xu hướng giảm kể từ tháng 4 năm nay, vì mùa hè ít sôi động hơn dự kiến đồng nghĩa với việc nhu cầu tiêu thụ yếu. Do đó, khối lượng giao dịch đã trải qua một thời kỳ trì trệ ở hầu hết các thị trường lớn trên thế giới. Vẫn còn một khoảng cách giá đáng kể giữa cá mú và cá tráp. Cá tráp cỡ vừa và nhỏ, loại cá được bán nhiều nhất, vẫn cố định ở mức thấp trong mùa hè. Cả hai cỡ đều được bán với giá khoảng 4,70 EUR/kg (tại Tây Ban Nha, giá bán buôn) vào đầu tháng 12 năm 2023 thấp hơn nhiều so với mức giá 6,90 EUR mà hai phân loại đưa ra vào tháng 3 năm nay. Giá cá mú cao hơn đáng kể, ở mức 5,00 EUR/kg đối với cá nhỏ và 8,15 EUR/kg đối với cá cỡ vừa, mặc dù giá cá tráp cỡ vừa và nhỏ thấp hơn đáng kể so với mức đỉnh trước đó trong năm.

Thúy Nga (Nguồn Tổng cục Thủy sản)